Voeding

Gezond eten geeft kinderen energie om te groeien, spelen, leren en bewegen. Ze voelen zich fysiek fit en zitten lekker in hun vel. Daardoor kunnen ze zich goed concentreren, lesstof snel opnemen en zich optimaal ontwikkelen. Het is daarom belangrijk om juist ook op school aandacht te besteden aan gezond eten. Daarom maakt De Gezonde Basisschool van de Toekomst goed en gezond eten de norm. 

Dit zijn de uitgangspunten van De Gezonde Basisschool van de Toekomst op het gebied van voeding:

1. Samen gezond lunchen op school
Op De Gezonde Basisschool van de Toekomst lunchen kinderen, op de dagen dat ze overblijven op school, gezellig samen. Daar nemen ze goed de tijd voor. Een half uur lang is de aandacht gericht op het eten en elkaar. Scholen kiezen zelf hoe ze invulling geven aan de lunch. Met een helder broodtrommelbeleid, waarbij ieder kind een gezonde lunch meeneemt naar school. Of met een door school verzorgde lunch.

2. Eten volgens de Schijf van Vijf
Broodtrommelbeleid of lunch op school, in beide gevallen is het doel dat het menu van de kinderen voor 80% uit producten bestaat die passen in de Schijf van Vijf. De Schijf van Vijf laat zien welke producten goed zijn voor je gezondheid. Kies vooral voor:

• Fruit en groente
• Volkoren producten
• Magere en halfvolle melkproducten
• Dranken zonder suiker
• Gezonde tussendoortjes, zoals groente, fruit en ongezouten noten.

De GGD en het Voedingscentrum helpen mee en kunnen vragen beantwoorden.

3. Gezonde tussendoortjes en traktaties
De kinderen eten elke dag een gezond tussendoortje. Ze krijgen het aangeboden op school, of nemen het mee van huis. Variatie is belangrijk. De ene keer een appel, de andere keer worteltjes of radijsjes. Zo leren ze verschillende gezonde tussendoortjes waarderen. Bij verjaardagen mag de jarige ‘trakteren‘ op een leuke activiteit. Dit maakt snoeptraktaties overbodig.

4. Lekker water drinken
Op De Gezonde Basisschool van de Toekomst leren kinderen dat water drinken de norm is. Bij de lunch zijn geen suikerhoudende dranken aanwezig. In plaats daarvan mogen leerlingen en meesters en juffen onbeperkt hun beker of flesje vullen bij de kraan.

5. Ouders doen ook mee
Scholen die niet alleen de leerlingen, maar ook ouders informeren over gezonde voeding, kunnen vaak op een groter draagvlak rekenen. Aan te raden is daarom om regelmatig themabijeenkomsten voor ouders te organiseren. Mogelijk werkt dit door op de menukeuzes thuis.

6. Zicht op eetgewoonten
De school heeft zicht op de eetgewoonten en het gewicht van leerlingen. Hoe doet de school dat? Een voorbeeld uit een voedingsbeleid van een school:

• "We werken samen met de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) om de gezondheid van onze kinderen te bevorderen. Zij voeren een gezondheidsonderzoek uit in groep 2 en groep 7."


• "Als we ons zorgen maken over de eetgewoonten of het gewicht van een leerling, dan bespreken we dit in het zorgteam van onze school. Hier betrekken we uiteraard de ouders/verzorgers bij. We laten ouders/verzorgers weten bij wie ze terecht kunnen als ze vragen hebben over de eetgewoonten en het gewicht van hun kind."


• "Elk schooljaar besteden we aandacht aan gezonde en duurzame voeding in onze lessen. School zien we namelijk als dé plek om kinderen bewust te maken van gezonde en duurzame voeding. Hiervoor gebruiken wij lespakket [zelf in te vullen door de school, bijvoorbeeld Smaaklessen]. Daarnaast doen we aanvullende activiteiten, zoals: [zelf in te vullen door de school, bijvoorbeeld: moestuinieren/boerderijbezoek/georganiseerd schoolontbijt]."

Waarom gezonde voeding?

Kinderen die gezond eten, hebben daar veel profijt van. Ze hebben veel energie en voelen zich fit. Ze hebben een goede weerstand en zijn minder vaak ziek. Hun gewicht en hun gebit zijn gezonder. Ze slapen beter en kunnen zich daardoor beter concentreren op school. Dat is fijn voor nu, maar ook voor later. Want kinderen die nu gezond leven, worden later gezondere volwassenen. Dankzij de gezonde leefstijl die ze zich al jong eigen hebben gemaakt, is de kans op overgewicht, hart- en vaatziekten en diabetes een stuk kleiner geworden. Daarom is gezonde voeding zo belangrijk! Er is nóg een goede reden om gezonde maaltijden op school te faciliteren: door ervoor te zorgen dat elk kind op school gezond eet en met een goedgevulde maag in de klas zit, zetten we een belangrijke stap in het streven naar kansengelijkheid.
 

Wat is gezonde voeding?

Gezond eten is een kwestie van verstandige keuzes maken en ongezonde producten laten staan. Maar wat is gezond en wat niet? En hoe houd je rekening met het milieu en voedselveiligheid? Daar helpt het Voedingscentrum bij. Aan de hand van de Schijf van Vijf maken ze inzichtelijk welke voedingsstoffen ons lijf nodig heeft en uit welke productsoorten we die kunnen halen. De Gezonde Basisschool van de Toekomst neemt deze Schijf van Vijf als uitgangspunt. Maar liefst 80% van de producten die op de lunchtafels terugkomen, staat in de Schijf van Vijf. Volkorenboterhammen, kipfilet, 100% pindakaas, margarine en 30+ kaas. Halfvolle yoghurt, muesli, groenten om te knabbelen en veel vers fruit. Dit wordt aangevuld met enkele extraatjes die niet in de Schijf van Vijf staan, zoals jam of appelstroop. Bij het eten wordt (bruis)water of thee gedronken. Gezond eten is gevarieerd eten. Daarom wisselt het weekmenu regelmatig, waarbij de seizoenen gevolgd worden. Soms zijn er aardbeien of blauwe bessen, soms avocado, ei of zalm.

 

Broodtrommelbeleid

Scholen die geen lunch op school (kunnen) verzorgen, maar wél graag willen dat leerlingen gezond eten, kunnen hierover afspraken maken met ouders. Broodtrommelbeleid, noemen we dat. Als school kun je ouders ook helpen bij het samenstellen van een gezonde broodtrommel, door ze te informeren en handige tips te geven. De website trommelzonderrommel.nl biedt volop inspiratie.

Voedseleducatie

Naast het aanbieden van gezonde voeding speelt voedseleducatie ook een belangrijke rol in het vormen van gezonde eetgewoonten. Doordat ze gaan begrijpen waarom gezonde voeding belangrijk is voor hun gezondheid, kunnen kinderen zelf bewuste en gezonde keuzes maken op het gebied van voeding. Er zijn verschillende manieren om als school aan de slag te gaan met voedseleducatie. Op onderstaande pagina‘s is hier meer informatie over te vinden:

• Voedseleducatie | Voedingscentrum
• Jong Leren Eten
• Voedseleducatie | Smaaklessen

Informatie

Er is veel kennis beschikbaar over gezonde voeding en het belang daarvan voor kinderen. Kijk rond op de volgende websites om informatie en inspiratie op te doen:

• Hoe ziet een gezonde maaltijd eruit? Waaruit bestaat een gezonde schoolmaaltijd? | Voedingscentrum
• Gezond en duurzaam eten op de basisschool, hoe pak je dat aan? Gezond en duurzaam op de basisschool | Voedingscentrum
• Wat zijn de voordelen voor het verstrekken van schoolmaaltijden? Voordelen gezonde en duurzame maaltijd verzorgen op school | Voedingscentrum
• Een voedingsbeleid voor school ontwikkelen, hoe pak je dat aan? Naar een voedingsbeleid op de basisschool | Voedingscentrum
• Filmpje aan tijdens de pauzes op school... Kan dat anders? | Voedingscentrum
• Van trakteren naar feestbeleid op de basisschool | Voedingscentrum
• Zo ziet een groente- en fruitbeleid er uit. Voorbeeldbeleid | Wij kiezen groente en fruit
• Het thema Voeding op een blijvende manier implementeren? Dat kan bijvoorbeeld zo. Voeding in het primair onderwijs | Gezonde School

Posters op school

Om kinderen, leerkrachten en ouders te informeren en stimuleren, kunt u posters in school hangen over gezonde voeding. Bijvoorbeeld over de Schijf van Vijf, over gezonde broodtrommels en over tussendoortjes. Deze zijn te bestellen via het Voedingscentrum. Via Wij Kiezen Groente en Fruit kunt u posters downloaden die het eten van groente en fruit stimuleren.

• Gezonde broodtrommels | Voedingscentrum, eerlijk over eten
• Gezonde pauzehappen | Voedingscentrum, eerlijk over eten
• Schijf van Vijf | Voedingscentrum, eerlijk over eten
• Poster suiker in drankjes | Voedingscentrum, eerlijk over eten
• Wat geef jij tussendoor? | Voedingscentrum, eerlijk over eten
• Posters en banners | Wij kiezen groente en fruit

Servies en bestek

Wanneer kinderen samen in de klas lunchen, zijn er borden, bekers en bestek nodig. De school kan dit aanschaffen en de ouders om een bijdrage vragen. De school kan ook aan ouders vragen zelf een set aan te schaffen.

Voedselveiligheid en duurzaamheid

Behalve gezond en lekker, is het belangrijk dat alle voeding die school aan kinderen aanbiedt, veilig is en dat er rekening wordt gehouden met duurzaamheid. Wat is de milieu-impact van kaas en van boterhamworst? Waar en hoe lang bewaar je melk? Wat doe je met fruit dat blijft liggen? Het zijn vragen die ertoe doen, als je u op school begint met het aanbieden van een schoollunch. Hier vindt u veelgestelde vragen, antwoorden en tips:

• Voedselveiligheid op school | Voedingscentrum
• Duurzaam eten op school | Voedingscentrum

Voorbeeldweekmenu's

Om de tien weken breekt een nieuwe menucyclus aan, waarin drie verschillende weekmenu‘s elkaar afwisselen. Elk weekmenu wordt samengesteld volgens de richtlijnen van het Voedingscentrum. Voor de week aanbreekt, ontvangen de ouders het weekmenu via een digitaal bericht. Minimaal 80% van de producten waaruit de leerlingen kunnen kiezen, staat in de Schijf van Vijf. Hieronder vindt u een aantal voorbeeldweekmenu‘s.

• Voorbeeldweekmenu 1
• Voorbeeldweekmenu 2
• Voorbeeldweekmenu 3
• Voorbeeldweekmenu 4
• Voorbeeldweekmenu van het Voedingscentrum

Conceptenkaart lunchinitiatieven

Er zijn verschillende lunchinitiatieven die schoolmaaltijden verzorgen. BeBright, GroentenFruitHuis en Rabobank hebben als onderdeel van de Nieuwe Lunch Cultuur een conceptenkaart ontwikkeld waarin deze verschillende initiatieven gebundeld zijn. In onderstaand overzicht zijn de resultaten voor ieder initiatief samengevat. Een uitgebreider overzicht per initiatief (gebaseerd op zelfrapportage) is hier te vinden.



Een gezond schoolontbijt of -lunch bestaat uit Schijf van Vijf-producten. Ga in gesprek met de maaltijdaanbieder of cateraar over deze adviezen om te bepalen of de lunch past in een gezond eetpatroon. De richtlijnen voor een gezonde en duurzame broodmaaltijd zijn samengevat in dit overzicht van het Voedingscentrum. De richtlijnen voor een gezonde en duurzame warme maaltijd zijn als volgt:

• Altijd groente en fruit bij de maaltijd. Kies voor groente en fruit uit het seizoen.
• Kies volkoren granen, zoals volkorenpasta, volkoren couscous en zilvervliesrijst
• Gebruik gezonde oliën en vetten: vloeibaar bak- en braadvet of olijfolie
• Beperk het gebruik van zout, suiker en verzadigd vet zo veel mogelijk
• Ga voor dranken zonder suiker, kraanwater, thee of halfvolle melk

Voor scholen die aan de slag willen met gezonde voeding, heeft De Gezonde Basisschool van de Toekomst een stappenplan opgezet.

Hoe reageren leerlingen en leerkrachten op de veranderingen in de school? Hebben de veranderingen effect? Monitoring en evaluatie vormen een belangrijk onderdeel van De Gezonde Basisschool van de Toekomst. Klik hier voor meer informatie.